Organizacja parafii
Przybycie na ziemię chełmińską braci z Zakonu Św. Pawła Pierwszego Pustelnika przyczyniło się do utworzenia nowej wspólnoty parafialnej. To właśnie ona (parafia), jak podkreśla Jan Paweł II jest niejako ostatecznym umiejscowieniem Kościoła, a poniekąd samym Kościołem zamieszkującym pośród swych synów i córek. Ona też jest wspólnotą zdolną do sprawowania Eucharystii […] jest wspólnotą wiary oraz wspólnotą organiczną, czyli taką, która składa się z wyświęconych kapłanów i z innych chrześcian, i w której proboszcz, reprezentujący biskupa diecezji, jest hierarchicznym ogniwem łączącym parafię z całym Kościołem partykularnym.
Parafia p.w. NMP Częstochowskiej, której opiekunami są ojcowie paulini została erygowana prawie 10 lat temu. Mimo, iż od momentu jej erygowania nie minęło sporo czasu, to jednak powstała kaplica wraz z zapleczem duszpasterskim. Powoli następuje również, w miarę możliwości finansowych, od końca 2005 roku budowa przyszłego kościoła.
To, że prace były wykonywane sprawnie i dość szybko jest zasługą wielu zaangażowanych przy pracach osób. Trudu wzniesienia kaplicy podjął się mianowany na proboszcza ojciec Stanisław Jarosz, kontynuować prace związane z powstawaniem kościoła będzie następca o. Stanisława – o. Krzysztof Kowalski. Trud wznoszenia nowej świątyni, którego podjęli się ojcowie z pewnością nie jest łatwy, lecz owoce, zwłaszcza duchowe, sprawiają że warto budować tę pustynię w mieście.
Bardzo istotnym elementem, jeśli chodzi o kaplicę i przyszłą świątynię ojców paulinów jest to, że jest ona budowana jako ekspiacja za grzechy przeciwko nienarodzonym. Dzięki obecności Maryi w znaku Matki Jasnogórskiej dokonują się cuda, zwłaszcza w sercach ludzkich, które sprawiają, iż ludzie zaczynają dostrzegać Jezusa.
Geneza i stan prawny
W trosce o życie duchowe i religijne wiernych, oraz aby umożliwić im bliższy kontakt z duszpasterzami i bardziej pogłębić więź z Bogiem, na mocy dekretu biskupa toruńskiego Andrzeja Suskiego z dnia 26 sierpnia 1996 roku została erygowana rzymskokatolicka parafia p.w. NMP Częstochowskiej w Toruniu. Dekret wszedł w życie 8 września tegoż roku. Nowo powstała wspólnota, w której opieka duszpasterska została powierzona ojcom paulinom, mieści się na osiedlu Na Skarpie. To młode osiedle Torunia od momentu oddania do użytku pierwszych mieszkań 30 lat temu, zaczęło w miarę upływu czasu rozrastać się. Powstały nowe skupiska osób zamieszkujących na tych terenach. W przeciągu lat zaczęto budować również w tej dzielnicy Torunia nowe kościoły. Na Skarpie znajdowała sie, wówczas największa w Toruniu parafia p.w. św. Maksymiliana Marii Kolbego, której proboszczem od 1980 roku jest ks. kanonik Andrzej Klemp. To właśnie ksiądz kanonik przez cały czas, aż do momentu usamodzielnienia się parafii był jej administratorem. Z tej to właśnie parafii została wydzielona placówka pod teren działalności ojców paulinów. Erygowanie z dużej aglomeracji nowej wspólnoty przyczyniło się do mniejszej anonimowości parafian i większego kontaktu z duszpasterzami, co może zaowocować w przyszłości większym przeżywaniem Tajemnicy Śmierci i Zmartwychwstania Zbawiciela.
Do nowej wspólnoty włączono następujące ulice: Kardynała Stefana Wyszyńskiego nr 18, 20, 22; Konstytucji 3 Maja nr 6, 8, 11, 13, 15; Mossakowskiego nr 2, 4; Prejsa nr 2; Przy Skarpie nr 17, 19, 21, 23; Srebrnego nr 2, 4; Suleckiego nr 2, 4; Sydowa nr 2, 4, 6; Szosę Lubicką nr 150, 152, 154 i Ślaskiego nr 1, 3, 5, 6, 8.
Liczba mieszkańców w obrębie parafii ojców paulinów wynosi 8117, z tego wiernych jest około 7000, a rodzin katolickich 2300. Z każdym rokiem jednak liczby te mogą ulegać zmianie ze względu na różne czynniki, głównie ekonomiczne i socjalne.
Na terenie parafii znajdują się również członkowie innych wyznań, wśród których są, m. in. świadkowie Jehowy (21 rodzin), wyznania protestanckie (5 rodzin), wyznawcy religii wschodnich oraz rodziny bezwyznaniowe (około 170 rodzin).
Środowisko i warunki społeczne ludności na terenie parafii nie należą do łatwych. Wysoki procent biedy, bardzo duże bezrobocie, alkoholizm, narkomania, gorszące życie młodzieży, brak więzi rodzinnych i obojętność religijna mogą świadczyć o tym, iż praca duszpasterska na tym terenie należy do trudnych. Te nieciekawe zjawiska ujawniają się podczas wizyt duszpasterskich, z których wynika, iż największy problem jest z młodzieżą. Niepokojącym sygnałem jest to, iż spora grupa parafian nie uczestniczy w niedzielnej Eucharystii. Upływ czasu i działania duszpasterskie powodują, że sytuacja ulega stopniowo poprawie. Zanim doszło do osiedlenia się paulińskich mnichów na ziemii toruńskiej w 1996 roku, już kilka lat wcześniej, od momentu powstania diecejzi toruńskiej w 1992 roku, zaczęto starania, aby w Toruniu pojawili się zakonnicy. Ówczesny generał zakonu o. Jan Adam Nalaskowski zwrócił się wówczas z prośbą do ordynariusza nowopowstałej diecezji bpa Andrzeja Suskiego z propozycją osiedlenia się na jej terenie i prowadzenia parafii przez braci z Zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika. Ksiądz biskup zaproponował wtedy świątynię gotycką w Chełmży. Jednak po wcześniejszym zapoznaniu się przez wizję lokalną samego kościoła jak i otoczenia zrezygnowano z propozycji ordynariusza. Ponowne starania, dotyczące osiedlenia się paulińskich zakonników na terenie diecezji toruńskiej, o. Nalaskowski wraz z ówczesnym wikariuszem generalnym zakonu o. Melchiorem Królikiem, z ks. biskupem Janem Chrapkiem podjęli 14 października 1995 roku. Okazją ku temu był udział obu ojców w uroczystościach z racji 350 – lecia Colloquium Charitativum. Ksiądz bp Chrapek, upoważniony do pertraktacji, zaproponował objęcie nowej parafii, utworzonej z podziału parafii św. Maksymiliana. Po obejrzeniu wskazanego terenu o. Królik, doradca generała, zaproponował, aby ostateczną decyzję pozostawić następnemu Zarządowi Generalnemu Zakonu, z tej racji, iż kadencja ówczesnego zarządu kończyła się w marcu 1996 roku. Ponownie powrócono do tematu 27 października 1995 roku, gdzie nad sprawą paulińskiej placówki w Toruniu dyskutowano na sesji Definitorium Generalnego na Jasnej Górze. Z powodu różnych spojrzeń na sprawę, najbardziej z braku środków finansowych na budowę kościoła i klasztoru decyzja nie została podjęta. Namowy ks. bpa Jana Chrapka odnośnie przyjęcia placówki duszpasterskiej sprawiły, iż na ponownie zwołanym Definitorium Generalnym w dniu 1 grudnia 1995 roku wobec podzielonych głosów na tak i nie zostało zaproponowane przez o. wikariusza generalnego rozwiązanie, które zostało później przyjęte przez głosowanie, a mianowicie, aby Definitorium upoważniło generała zakonu do wszczęcia wstępnych pertraktacji związanych z osiedleniem się w Toruniu, a ostateczną decyzję podejmie się w późniejszym terminie. Końcowe rozstrzygnięcie zapadło w dniu 22 grudnia 1995 roku, kiedy na sesji Definitorium Generalnego, po burzliwej dyskusji wikariusz generalny zakonu wystąpił z pytaniem, czy nowy zarząd zakonu, który będzie ewentualnie na Kapitule Wyborczej w marcu 1996 roku wybrany wraz z nowym generałem, może liczyć na pomoc finansową ze źródeł dotychczasowego generała i jego zarządu. Po udzieleniu pozytywnej odpowiedzi przez o. Nalaskowskiego, członkowie Definitorium po wcześniejszym głosowaniu opowiedzieli się przychylnie za przyjęciem propozycji ustanowienia nowej placówki duszpasterskiej w Toruniu.
Ważną rolę i wkład w przyjęcie przez paulinów terenu na osiedlu Na Skarpie, a co za tym idzie także osiedlenia się mają ojcowie: Melchior Królik i Jan Nalaskowski. Pragnieniem obu było, aby paulini posiadali swoją placówkę i kościół pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej w diecezji toruńskiej oraz by rozszerzali na tym terenie kult ku Jej czci. O. Jan Nalaskowski uzasadnia osiedlenie się białych mnichów w Toruniu trzema argumentami. Po pierwsze, zadaniem każdego zarządu generalnego jest rozszerzanie się terytorialne, co oznacza zakładanie nowych placówek paulińskich. Związane jest to z posłannictwem zakonu w obrębie całego Kościoła powszechnego. Jako że zakon nie miał placówki na północy kraju, pomyślano właśnie o Toruniu. Drugim zadaniem jest branie udziału w kształtowaniu pewnej duchowości: bycie na tym terenie, gdzie nie ma paulińskiego posłannictwa oraz rozszerzanie tam kultu maryjnego. Ostatni argument, przemawiający za osiedleniem się zgromadzenia świętego Pawła Pierwszego Pustelnika w Toruniu jest fakt osobisty wypływający z potrzeby serca o. Jana, pochodzącego właśnie z ziemi toruńskiej. Dodać także należy, iż życzliwie ustosunkował się do sprawy ks. biskup Andrzej Suski. O konkretnej lokalizacji parafii, na toruńskiej Skarpie zadecydował biskup ordynariusz, dostrzegając konieczność podzielenia ogromnej, liczącej ponad 30 tysięcy wiernych, parafii św. Maksymiliana Kolbe.
Kończący swoją kadencję o. Jan Nalaskowski zostawił dalsze pertraktacje zarówno z Kurią Diecezjalną, jak i Zarządem Miasta Torunia nowemu generałowi zakonu o. Stanisławowi Turkowi i jego zarządowi.
To właśnie nowy ojciec generał, Stanisław Turek dekretem z dnia 20 września 1996 roku mianował proboszczem nowo powstałej placówki o. Jana Bednarza. Jednak po kilkudniowym pobycie w Toruniu o. Jan odmówił sprawowania tego urzędu. Dlatego też został zwolniony przez biskupa toruńskiego z obowiązków proboszcza. Było to przyczyną tego, iż ojciec generał wydał następny dekret z dnia 28 września 1996 roku mianujący proboszczem o. Stanisława Jarosza. Po wydaniu dekretu, mianującego proboszcza, rozpoczęły się działania, mające na celu prawne uregulowanie osiedlenia i działalności zakonu. Zostały one rozpoczęte od spotkania, m. in. z biskupem ordynariuszem, z naczelnikiem Urzędu Miasta, a także architektami, których zadaniem było tworzenie planu zagospodarowania przestrzennego terenu, na którym miałby stanąć kościół. Kilka miesięcy później, w 1997 roku miała miejsce wizyta u wiceprezydenta miasta Torunia, której głównym punktem była sprawa działki lokalizacyjnej.
Na posiedzeniu Rady Miejskiej 27 czerwca 1997 roku została pozytywnie przegłosowana decyzja o lokalizacji kościoła NMP Częstochowskiej. Kilka tygodni później na kolejnym spotkaniu w Urzędzie Miasta przedstawiono projekt podziału nieruchomości. Działka należąca do ojców paulinów miała mieć powierzchnię 9388 m2.
Nim zadania posunęły się dalej ojcowie przenieśli się z plebanii parafii św. Maksymiliana do mieszkania na ulicy Konstytucji 3 Maja 9A m 23, zajmując dwupoziomowe pomieszczenia w bloku. Na posiedzeniu Rady Miasta Torunia 30 grudnia 1997 roku została podjęta uchwała, na mocy której grunt, na którym powstanie kościół, stał sie własnością paulinów. W styczniu następnego roku miało miejsce spotkanie proboszcza nowopowstałej parafii z prezydentami miasta: p. Strześniewskim i p. Jaworskim, podczas którego ojciec Jarosz podziękował obu panom za starania w sprawie otrzymania działki pod kościół. Proboszcz dowiedział się także o dalszej procedurze postępowania, według której na początku musi ukazać się Uchwała Rady Miasta na zainteresowany temat, następnie musi zostać podpisane porozumienie pomiędzy Urzędem Miasta i Kurią Biskupią, w końcu akt notarialny własności działki, gdyż posiadanie tego aktu sprawia, iż można byłoby wystąpić o pozwolenie na budowę. 12 lutego 1998 roku ojciec proboszcz otrzymał pismo z Zarządu Miasta , w którym została wyrażona zgoda na budowę ośrodka duszpasterskiego zakonu. W trzy miesiące później, 24 maja tegoż roku, zakonnicy otrzymali dokument użyczenia ziemi pod kościół, której właścicielem była Gmina Miasta Toruń do czasu nabycia praw własności przez parafię. Została również wyrażona zgoda przez użyczającego na ogrodzenie terenu i budowę budynku parafii oraz kościoła i innych obiektów.
Teren pod budowę tymczasowej kaplicy został przygotowany i można było zaczynać działania związane z budową. Jednak, nim to nastąpiło, wcześniej miało miejsce poświęcenie krzyża i placu pod budowę kościoła. Był to jednocześnie dzień pierwszego odpustu w parafii. Na ten szczególny i ważny dzień 30 sierpnia 1998 roku, który był oczekiwany przez parafian, zrobiono drewniany krzyż, wysokości 5 m. Krzyż ten został poświęcony w kościele św. Maksymiliana przez biskupa pomocniczego diecezji toruńskiej Jana Chrapka, następnie został zaniesiony w procesji na plac przyszłej budowy. Na krzyżu umieszczono napis Bóg Ciebie kocha, który stał się mottem parafii. Po tym wydarzeniu, przy polowym ołtarzu została odprawiona pierwsza Msza święta odpustowa. Podczas Eucharystii biskup poświęcił plac pod budowę świątyni. Uroczystość zgromadziła wielu wiernych, wśród których obecni byli także: prezydent miasta Torunia Zdzisław Bociek, wiceprezydent Józef Jaworski, Anna Rawluk z wydziału architektury Urzędu Miasta. Licznie reprezentowany był Zakon Ojców Paulinów. Przybył delegat o. generała o. Kazimierz Uszyński, były generał, związany pochodzeniem z ziemią toruńską o. Jan Nalaskowski, ponadto byli obecni ojcowie: Mieczysław Pyzik, Sebastian Matecki, Hieronim Leśniewski, a także klerycy. Na uroczystość przybyli także przełożeni zakonni z Torunia oraz duchowieństwo diecezjalne. Obecny był o. Eugeniusz Leśniak, proboszcz redemptorystów, o. Franco Moscone, przełożony ojców somasków, a także księża kanonicy Zdzisław Wyrowiński, Zygmunt Frost, Stanisław Majewski, Andrzej Klemp, proboszcz parafii matki. Wśród tylu dostojnych gości nie brakowało również sióstr Karmelitanek od Dzieciątka Jezus, pracujących w parafii św. Maksymiliana.
Od tego momentu parafianie gromadzili się w każdą niedzielę przy prowizorycznym ołtarzu, gdzie była odprawiana Msza święta o godz. 12.00. Dnia 2 września 1998 roku ojcowie otrzymali pozwolenie z Wydziału Architektury Urzędu Miasta na budowę tymczasowej kaplicy z zapleczem duszpasterskim, a kilka dni później rozpoczęto prace związane z ogrodzeniem terenu pod kaplicę i kościół. Po tych wszystkich przygotowawczych czynnościach, staraniach prawnych i organizacyjnych można było zaczynać budowę tymczasowej kaplicy i zaplecza duszpasterskiego.
Autorka opracowania: Karolina Janczak
Źródło: “Pustynia w mieście” nr 49/50 z 2007 roku
